Vertegenwoordigers van Maleisië en OVSE-onderzoekers op de plaats waar het uiteengereten toestel is neergekomen. © ap.
Het zal lastig, zo niet onmogelijk worden te achterhalen wie er in Oost-Oekraïne vorige week donderdag op de knop heeft gedrukt. Rebellen zwijgen, ze hebben zelfs geprobeerd de rampplek te vervuilen met brokstukken van ándere vliegtuigen. Vermoedelijk zal nooit iemand voor de rechter verschijnen.
Een wrakstuk van het neergestorte toestel dat volgens deskundigen sporen vertoont van de ontploffing van een luchtdoelraket. © AP.
De zwarte dozen konden na de aanslag worden geborgen. Op de foto neemt een Maleisische onderzoeker een ervan in ontvangst van de separatisten. De recorders zijn inmiddels in handen van Britse onderzoekers. © AP.
Een onbeveiligde rampplek van kilometers groot die al dagen in handen is van rebellen die ervan worden verdacht de ramp zelf te hebben veroorzaakt. Het is vragen om problemen, en die zijn er.
Pro-Russische rebellen hebben een plan opgesteld om de rampplek te saboteren. Britse inlichtingendiensten hebben daar bewijs van, zo meldden Britse media gisteren. Aangetoond is dat er wrakstukken van andere vliegtuigen op de plaats van de ramp zijn neergelegd. Ook zouden rebellen hebben gesproken over het verwijderen van lichamen van de plek van vliegramp.
'Meest waarschijnlijke uitleg'
Daarmee wordt het nog moeilijker om goed onderzoek te doen. En het was al lastig genoeg. Nederlandse onderzoekers zijn nog steeds niet op de rampplek geweest. Zonder afspraken met diezelfde rebellen blijft het te gevaarlijk om onderzoek te doen. Rebellen, die steeds nadrukkelijker worden aangewezen als de schuldigen.
Terwijl het onderzoek ter plaatse nog moet beginnen, hebben de Amerikaanse inlichtingendiensten hun voorlopige conclusies gepresenteerd over de toedracht van de ramp. De 'meest waarschijnlijke uitleg' is volgens de Amerikanen wat we al dagen vermoedden: pro-Russische rebellen hebben per ongeluk het toestel neergehaald met een SA-11-raket. De VS presenteerden satellietbeelden met plekken van lanceersystemen en een kaart met de vermoedelijke baan van de raket en de plek van inslag.
Pro-Russische rebellen hebben een plan opgesteld om de rampplek te saboteren. Britse inlichtingendiensten hebben daar bewijs van, zo meldden Britse media gisteren. Aangetoond is dat er wrakstukken van andere vliegtuigen op de plaats van de ramp zijn neergelegd. Ook zouden rebellen hebben gesproken over het verwijderen van lichamen van de plek van vliegramp.
'Meest waarschijnlijke uitleg'
Daarmee wordt het nog moeilijker om goed onderzoek te doen. En het was al lastig genoeg. Nederlandse onderzoekers zijn nog steeds niet op de rampplek geweest. Zonder afspraken met diezelfde rebellen blijft het te gevaarlijk om onderzoek te doen. Rebellen, die steeds nadrukkelijker worden aangewezen als de schuldigen.
Terwijl het onderzoek ter plaatse nog moet beginnen, hebben de Amerikaanse inlichtingendiensten hun voorlopige conclusies gepresenteerd over de toedracht van de ramp. De 'meest waarschijnlijke uitleg' is volgens de Amerikanen wat we al dagen vermoedden: pro-Russische rebellen hebben per ongeluk het toestel neergehaald met een SA-11-raket. De VS presenteerden satellietbeelden met plekken van lanceersystemen en een kaart met de vermoedelijke baan van de raket en de plek van inslag.
© photo news.
Weten hoe de ramp heeft plaatsgevonden, is heel iets anders dan de daders pakken. Rebellen zullen elkaar niet verraden, zegt defensiedeskundige Ko Colijn. 'Die laten nooit los wie er op de knop heeft gedrukt. Amerikaanse satellieten kunnen veel zien, maar dat niet.'
En als het al duidelijk wordt, hoe krijg je een rebel ooit te pakken, waarschuwde hoogleraar internationaal recht Gert-Jan Knoops al eerder. 'Die verdachten zitten waarschijnlijk in oorlogsgebied en wie is bereid ze over te dragen?'
Voor een rechtszaak zijn ook getuigen en forensisch bewijs nodig, benadrukt Knoops. Iedere verdachte zal inmiddels kunnen betogen dat met het bewijsmateriaal is geknoeid. 'Te weten komen wat er is gebeurd, is misschien nog wel haalbaar, maar om het voor de rechter bewezen te krijgen is een andere zaak,' zegt letselschadeadvocaat Jan Willem Koeleman.
Civiele claim
Hij geeft het strafrechtelijk traject weinig kans. Met civiele claims is wel iets te bereiken, maar alleen bij de directie van Malaysia. 'Misschien is de luchtvaartmaatschappij te verwijten, dat zij over het conflictgebied is gevlogen. Maar de man die de raket afschoot aansprakelijk stellen? Onmogelijk.'
Omdat de situatie in Oost-Oekraïne zo complex is, zal er veel politieke druk nodig zijn om een onderzoek af te ronden en verantwoordelijken te pakken te krijgen. De daders voor de vliegramp in Lockerbie werden pas na jaren van sancties tegen Libië uitgeleverd. De vraag is of Rusland en de VS ook zo ver willen gaan.
Defensiedeskundige Colijn betwijfelt het, want de Amerikanen concludeerden gisteren ook dat er geen bewijs is voor een directe betrokkenheid van Rusland. Een wel heel milde toon van de Amerikanen, vindt hij. 'Het zou een terugtrekkende beweging kunnen zijn. Wellicht werkt Rusland achter de schermen nu goed mee, de lichamen komen immers naar huis.'
'Het zou heel goed mogelijk zijn dat niet de ultieme poging wordt gedaan om álles te weten te komen.' Wellicht ook dat de Oekraïense regering er niet bij gebaat is dat alle details op tafel komen. Waarom was bijvoorbeeld het luchtruim niet dicht? 'De Amerikanen weten via de inlichtingendiensten meer dan ze zeggen. Ik denk dat de AIVD niet alle informatie krijgt,' zegt Colijn.
Het is de vraag of Nederland er goed aan heeft gedaan het voortouw te nemen in zowel het forensisch, vliegtechnisch als het strafrechtelijk onderzoek. Het kan betekenen dat Rutte na weken, maanden of jaren onderzoek het slechte nieuws zelf moet brengen: we komen niet verder komen dan vermoedens.
En als het al duidelijk wordt, hoe krijg je een rebel ooit te pakken, waarschuwde hoogleraar internationaal recht Gert-Jan Knoops al eerder. 'Die verdachten zitten waarschijnlijk in oorlogsgebied en wie is bereid ze over te dragen?'
Voor een rechtszaak zijn ook getuigen en forensisch bewijs nodig, benadrukt Knoops. Iedere verdachte zal inmiddels kunnen betogen dat met het bewijsmateriaal is geknoeid. 'Te weten komen wat er is gebeurd, is misschien nog wel haalbaar, maar om het voor de rechter bewezen te krijgen is een andere zaak,' zegt letselschadeadvocaat Jan Willem Koeleman.
Civiele claim
Hij geeft het strafrechtelijk traject weinig kans. Met civiele claims is wel iets te bereiken, maar alleen bij de directie van Malaysia. 'Misschien is de luchtvaartmaatschappij te verwijten, dat zij over het conflictgebied is gevlogen. Maar de man die de raket afschoot aansprakelijk stellen? Onmogelijk.'
Omdat de situatie in Oost-Oekraïne zo complex is, zal er veel politieke druk nodig zijn om een onderzoek af te ronden en verantwoordelijken te pakken te krijgen. De daders voor de vliegramp in Lockerbie werden pas na jaren van sancties tegen Libië uitgeleverd. De vraag is of Rusland en de VS ook zo ver willen gaan.
Defensiedeskundige Colijn betwijfelt het, want de Amerikanen concludeerden gisteren ook dat er geen bewijs is voor een directe betrokkenheid van Rusland. Een wel heel milde toon van de Amerikanen, vindt hij. 'Het zou een terugtrekkende beweging kunnen zijn. Wellicht werkt Rusland achter de schermen nu goed mee, de lichamen komen immers naar huis.'
'Het zou heel goed mogelijk zijn dat niet de ultieme poging wordt gedaan om álles te weten te komen.' Wellicht ook dat de Oekraïense regering er niet bij gebaat is dat alle details op tafel komen. Waarom was bijvoorbeeld het luchtruim niet dicht? 'De Amerikanen weten via de inlichtingendiensten meer dan ze zeggen. Ik denk dat de AIVD niet alle informatie krijgt,' zegt Colijn.
Het is de vraag of Nederland er goed aan heeft gedaan het voortouw te nemen in zowel het forensisch, vliegtechnisch als het strafrechtelijk onderzoek. Het kan betekenen dat Rutte na weken, maanden of jaren onderzoek het slechte nieuws zelf moet brengen: we komen niet verder komen dan vermoedens.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten